Οι διαταραχές ύπνου είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο. Υπάρχουν πάνω από 80 διαταραχές ύπνου. Μερικές από αυτές είναι η αϋπνία, η υπερυπνία, η υπνοβασία, η διαταραχή εφιαλτών κ.α. Περίπου ένας στους τρεις ανθρώπους θα εμφανίσουν αϋπνία σε κάποια στιγμή της ζωής τους. Ανάλογα με το πόσο συχνά συμβαίνει και για πόσο διάστημα κρατά αυτή η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως ήπια ή σοβαρή. Μιλάμε για διαταραχή ύπνου όταν κάποιος δυσκολεύεται να κοιμηθεί και, όταν το καταφέρνει, κοιμάται 1-2 ώρες μετά από μεγάλη ταλαιπωρία ή μπορεί να μην κοιμηθεί καθόλου ή δεν κοιμάται συνεχόμενα για ώρες, αλλά ξυπνάει πολλές φορές στη διάρκεια της νύχτας, και το πρωί νιώθει εξαντλημένος. Μπορεί η αϋπνία να είναι βραχυπρόθεσμη ή χρόνια. Χρόνια θεωρείται όταν συμβαίνει τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα, για περισσότερο από 1 μήνα ενώ όταν τα συμπτώματα έχουν μικρότερη διάρκεια τότε η αϋπνία είναι βραχυπρόθεσμη. Ο καλός ύπνος αποτελεί δυνατότητα ανανέωσης και ενδυνάμωσης του οργανισμού. Η έλλειψή του προκαλεί προβλήματα όπως κόπωση, μειωμένη απόδοση, προβλήματα μνήμης, κακή διάθεση. Η έλλειψη ύπνου προκαλεί την έκκριση υπερβολικής ποσότητας των λεγόμενων ορμονών του στρες, δηλαδή αδρεναλίνη και κορτιζόλη. Αυτές οι ορμόνες κάνουν τους ανθρώπους νευρικούς και κακοδιάθετους. Η κορτιζόλη, για παράδειγμα, συνδέεται με την υψηλή πίεση του αίματος και την καταστολή της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος.
Πρόσφατες μελέτες καταλήγουν ότι ο βελονισμός βελτιώνει τη ποιότητα του ύπνου και την υποκειμενική αϋπνία, στατιστικά σημαντικά συγκριτικά με placebo και μη θεραπεία, ενώ ο ηλεκτροβελονισμός συνδέεται με βελτίωση της ποιότητας του ύπνου. Ο βελονισμός είναι τουλάχιστον τόσο αποτελεσματικός όσο και η φαρμακευτική αγωγή, χωρίς τις παρενέργειες των φαρμάκων και πρέπει να θεωρείται ως μια από τις θεραπευτικές παρεμβάσεις σε ανθρώπους με διαταραχές ύπνου. Με το βελονισμό απελευθερώνονται ουσίες όπως νοραδρεναλίνη, σεροτονίνη, ενδορφίνες, που έχουν αγχολυτική, αντικαταθλιπτική και αναλγητική δράση. Επίσης, αυξάνεται η έκκριση ενδογενούς μελατονίνης. Ο ύπνος βελτιώνεται και τα αποτελέσματα της θεραπείας είναι μακροπρόθεσμα. Μπορεί να εφαρμοστεί συνδυασμός σωματοβελονισμού και ωτοβελονισμού.
Ουσιαστικά, ο βελονισμός προκαλεί πολλαπλές και σημαντικές βιολογικές νευρο-ενδοκρινικές μεταβολές στο σώμα. Έχουν καταγραφεί αλλαγές σε νευροδιαβιβαστές, οπιοειδή και μη-οπιοειδή πεπτίδια και ορμόνες. Πιο συγκεκριμένα, απελευθερώνονται στον εγκέφαλο ουσίες όπως η νοραδρεναλίνη που έχει αντικαταθλιπτική δράση, η σεροτονίνη που ελέγχει το άγχος, η β-εγκεφαλίνη με ισχυρή αναλγητική δράση κ.α.. Μέσω αυτών τροποποιείται ο πόνος και η φλεγμονή, ελέγχεται ο ύπνος, το συναίσθημα και η διάθεση, ρυθμίζεται ο τόνος του αυτόνομου, επανασυντονίζεται ο κιρκάδιος ρυθμός και ενισχύεται η φυσική ανοσία.
Συνοψίζοντας, τα στοιχεία από τις εγκυρότερες δημοσιευμένες μελέτες, θα υποστηρίζαμε ότι μέσω βελονισμού βελτιώνεται η αϋπνία διότι:
- Αυξάνεται η νυκτερινή έκκριση ενδογενούς μελατονίνης.
- Αυξάνεται η αιματική ροή στον εγκέφαλο (μικροκυκλοφορία).
- Μειώνεται ο συμπαθητικός τόνος.
- Αυξάνεται η ενδογενή παραγωγή οπιοειδών πεπτιδίων (ιδίως β-ενδορφίνης) και η δεκτικότητα των μη-οπιοειδών υποδοχέων.
- Αυξάνεται η δραστηριότητα της iNOS, βελτιώνοντας το φυσιολογικό μεταβολισμό των εγκεφαλικών κυττάρων και ρυθμίζοντας τον κύκλο ύπνου/εγρήγορσης.
- Μεταβάλλονται τα επίπεδα διαφόρων νευροδιαβιβαστών σεροτονίνης, νορεδρεναλίνης, ντοπαμίνης, ΓΑΒΑ και ΝΥ.
- Τροποποιείται η εγκεφαλική χημεία (αγχόλυση και μείωση της υπέρμετρης δραστηριότητας – ομοιοστατική δράση).
Όταν ο ύπνος δεν είναι αρκετός ο άνθρωπος παρουσιάζει μειωμένη κρίση, η απόδοσή του στην εργασία δεν είναι η ίδια, ενώ δραστηριότητες που φαντάζουν απλές όπως η οδήγηση ή ο χειρισμός μηχανημάτων, τον δυσκολεύουν. Επίσης, αυτό που παρατηρείται τελευταία είναι ότι εξαιτίας του άγχους και των δυσκολιών της καθημερινής ζωής πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν διαταραχές στον ύπνο. Η αμιγής αϋπνία είναι σχετικά σπάνια, συνήθως αυτή συνδυάζεται με διαταραχές του ψυχισμού. Συμπτώματα όπως η νευρικότητα, το άγχος, η αδυναμία συγκέντρωσης, η καταβολή, η ποιότητα του ύπνου και συμπτώματα από το αυτόνομο νευρικό σύστημα όπως αίσθημα παλμών, ταχυκαρδία, εφιδρώσεις, αξιολογούνται προκειμένου να διαπιστωθεί το σύστημα που πάσχει. Έτσι η αντιμετώπιση των ανθρώπων είναι απόλυτα εξατομικευμένη και ο βελονισμός ως μια πανάρχαια τεχνική μπορεί να θεραπεύσει τέτοιου είδους συμπτώματα και να χαρίσει έναν ήσυχο και ποιοτικό ύπνο. Με τη βελτίωση της ποιότητας του ύπνου, γίνεται προοδευτική μείωση της δόσης των υπναγωγών και αγχολυτικών σκευασμάτων αν λαμβάνει ο ασθενής.
Αμπελιώτης Γεώργιος
Φυσικοθεραπευτής,
Ειδικός στο βελονισμό
